Đi miền Tây, coi Công tử Bạc Liêu chơi “hi-end”

Nói đến sự giàu và sự ngông thì có lẽ trong vòng 100 năm qua ở Việt Nam, chưa ai vượt được tiếng Công tử Bạc Liêu (tức ông Trần Trinh Huy. Cũng ít người biết rằng, sáu - bảy thập niên trước, Công tử đã sắm sửa đủ món nghe nhìn với những thương hiệu gạo cội như Denon, Philips, Victor… để giải trí.

Bạc Liêu thời Pháp thuộc rất sung túc. Là tỉnh có dân cư đông đảo, là xứ ăn xài, lắm khách hào hoa phong nhã, chợ búa mua bán phồn thịnh, kinh tế dồi dào. Ngay cả Cà Mau thời ấy, cũng chỉ là một quận thuộc Bạc Liêu mà thôi. Đó cũng là khoảng thời gian rực rỡ nhất của gia đình ông Hội đồng Trạch, cha đẻ Công tử Bạc Liêu.

Sở hữu tới 145.000 ha ruộng lúa và 10.000 ha ruộng muối, ông Hội đồng Trạch là điền chủ số một tỉnh Bạc Liêu và nhất nhì miền Tây vào những năm 30, 40. Tuy nhiên, sau này do đồn thổi có phần phóng đại mà nhiều người chỉ biết tới độ ngông ngạo của công tử Bạc Liêu, con trai ông Hội đồng chứ cũng chẳng ai thắc mắc căn cớ từ đâu mà gia thế Công tử giàu bạo như vậy.

Khối tài sản khổng lồ ấy bắt nguồn từ ông Bá hộ Phan Văn Bì, cha vợ ông Hội đồng. Ông Bá hộ Bì trước đó đã sở hữu nhiều điển sản bậc nhất Bạc Liêu”. Nhờ tư chất thông minh cộng với kinh nghiệm tích lũy từ vị trí thư ký điền địa tại Tòa Hành chánh mà ông Hội đồng Trạch không chỉ tiếp quản, thâu tóm toàn bộ tài sản của nhà vợ mà còn bạo phát để trở thành một trong những đầu mối cung ứng gạo và muối lớn nhất Nam Kỳ bấy giờ. Chưa kể năm 1927, ông Trạch đã trở thành Hội trưởng Ngân hàng Việt Nam - ngân hàng đầu tiên do người Việt Nam thành lập và điều hành đặt trụ sở tại Sài Gòn.

Ngày nay, khách du lịch thường lui tới di tích “Công tử Bạc Liêu” -  cụm dinh thự tọa lạc số 13 đường Điện Biên Phủ, thành phố Bạc Liêu. Công Tử Bạc Liêu là người tây học. Ông thường tổ chức các cuộc yến tiệc, thù tiếp xã giao, dạ vũ… tại dinh thự này và biến nó thành điểm ăn chơi điệu nghệ nhất miền Tây thời bấy giờ mà ngay cả đám ký giả ở Sài Gòn khi được mời về cũng chưa bao giờ thấy thứ gì xa hoa đến thế.

Theo dân gian đồn thổi thì công tử Bạc Liêu, người con trai thứ của ông Hội đồng Trạch chỉ biết lo ăn chơi mà góp phần làm tiêu tan gia sản của gia đình. Song nếu quả chỉ có vậy thì cậu Ba Huy chỉ biết tới thuốc phiện, thú đỏ đen và đàn bà, chứ không như trong cuốn sách Công Tử Bạc Liêu của Nguyên Hùng mô tả - là một người tây học, thông suốt và cấp tiến.

Trong lần viếng thăm dinh thự Công tử Bạc Liêu vừa qua, chúng tôi có dịp chứng kiến những “chứng tích ăn chơi” của cậu Ba. Nhưng những chứng tích đó gắn liền với thú vui nghe nhìn, âm nhạc và điện ảnh, là tivi, máy quay đĩa, đài radio, và băng cối… Nếu chẳng phải những món đồ cổ kia là do người ta đặt vào đó để làm vì thì cậu Ba Huy quả là người sành sỏi. Nhìn qua cũng thấy chúng là những món đồ có tính “khai hóa”, những thiết bị nghe nhìn đời đầu. Nó giúp cho người ta biết được thế nào là phát thanh, là truyền hình.

Và để phục vụ việc giải trí hằng ngày cũng như những buổi tiệc tùng, dạ vũ, công tử Bạc Liêu đã sử dụng các thiết bị nghe nhìn tối tân nhất thời bấy giờ gồm một loạt máy quay đĩa hiệu Victor, được bố trí nhiều phòng.

Những chiếc máy quay đĩa này cũng chính là các thiết bị từ thuở bình minh của nền công nghiệp audio. Chúng vận hành rất đơn giản, không cần tới điện. Chỉ cần đặt đầu kim lên rãnh đĩa than và quay tay cần đều đều là máy phát ra tiếng nhạc từ chiếc loa kèn bằng sắt tây phía trên. Âm thanh khó thể sánh với máy nghe nhạc đương đại, nhưng cách đây gần 100 năm thì chúng còn quý hiếm và trị giá gấp nhiều lần một dàn máy ultra hi-end bây giờ. Chỉ có những gia đình đại phú, lại thêm bề tây học mới sắm nổi những món đồ cùng xa cực xỉ ấy.

Căn biệt thự của gia đình ông Hội đồng Trạch ngoài phòng khách và phòng thờ thì còn có 4 phòng ngủ ở tầng trệt và lầu một. Mỗi phòng đều được bố trí một chiếc đài radio hiệu Philips hoặc Victor. Rất có thể vào thời đó, ngoài việc sử dụng đài đóm để nghe nhạc thì cha con ông Hội đồng còn dùng những chiếc radio này để theo dõi diễn biến thời tiết, sâu bệnh hay giá lúa gạo cho kịp thời điều độ công việc.

Điều thú vị là những thương hiệu rất phổ biến bây giờ như Denon cũng xuất hiện trong bộ sưu tập đồ nghe nhìn của nhà ông Hội đồng Trạch. Nằm ngay ở phòng khách là chiếc tivi hiệu Denon với model Deluxe 20. Hiện trên thị trường đồ cũ, một chiếc Deluxe 20 có giá 4-5 triệu đồng, mua để trang trí chứ ít chiếc còn chạy được. Nhưng vào thời điểm ra đời những năm 50, 60 thì nó trị giá cả một gia tài.

Những vật phẩm audio trong dinh thự của ông Hội đồng Trạch kéo một hành trình lịch sử dài hàng chục năm. Ngay cả chiếc máy chạy băng từ Akai X-1810 cũng có mặt trong bộ sưu tập. Chúng tôi đồ rằng nếu không xảy ra những biến cố lịch sử thì có lẽ tới giờ con cháu ông Hội đồng cũng đang xài những nguồn phát tối tân nhất của dCS hay nghe nhạc lossless từ music player của Lumin hoặc Aurender không chừng. Bởi với khối tài sản khổng lồ ấy, chỉ ăn không thì có tới mười đời cũng chẳng hết.

Đã cố công tìm kiếm nhưng chúng tôi không thấy dấu vết của bộ sưu tập phần mềm (đĩa nhựa, băng từ) trong gia đình Công tử Bạc Liêu. Có lẽ chúng đã bị thất lạc trong quá trình chuyển giao tòa dinh thự cho nhà nước quản lý. Rất tiếc, nếu giữ được bộ băng đĩa này, chúng ta có thể hiểu thêm về gout thưởng thức nghệ thuật của người giàu cách nay cả trăm năm.

Có thể thấy bên cạnh những món đồ gỗ, đồ gốm thượng đẳng trong tư dinh Công tử thì đám máy móc nghe nhìn là những món có giá trị nhất. Vậy mới biết từ xưa, người ta cũng đã để ý chăm chút cho đời sống tinh thần thông qua những thiết bị audio ra sao.

Hoài Bắc