[Stereo Wiki]Phân biệt âm thanh mono, stereo và surround

Mô hình hệ thống âm thanh vòm đa kênh cơ bản

Người chơi audio thương rỉ tai nhau rằng: số lượng kênh tín hiệu là một trong những điều cơ bản cần quan tâm để xây dựng một bộ dàn phù hợp nhu cầu.

Nếu bước vào một siêu thị điện máy, nhân viên tư vấn dễ dàng khiến nhiều người chóng mặt bởi các thông số kỹ thuật, mà phổ biến nhất là bằng những bộ dàn âm thanh hoành tráng cấu hình 5.1, 7.1 có số lượng loa lên tới 5 hay 7 chiếc lớn nhỏ. Trên thực tế, những bộ dàn dạng tất cả trong một như vậy thường không phù hợp cho mọi nhu cầu nghe nhìn.

Trước hết, chúng ta cần hiểu về lý thuyết các kênh tín hiệu, phân biệt rõ được âm thanh mono, stereo và surround. Tín hiệu âm thanh cơ bản nhất vẫn xuất phát từ dạng mono (đầy đủ là monophonic, hay âm thanh đơn kênh. Mono là âm thanh xuất phát từ một hướng nhất định, điển hình nhất là chính giọng nói của một người hay một nhạc cụ. Cho dù sử dụng một hệ thống 2 loa để nghe lại một nhạc công chơi guitar đơn lẻ thì vẫn chỉ nhận được âm thanh mono.

Mô hình hệ thống âm thanh stereo điển hình

Phổ biến hiện nay vẫn là âm thanh stereo (đầy đủ là stereophonic, hay âm thanh hai kênh). Ví dụ là một người nói phía bên phải, hay hai chú chím thi hót. Tín hiệu stereo được chia tách ra thành hai kênh, dẫn tới sự khác biệt chính là cảm giác về không gian và vị trí của nguồn phát âm đến từ nhiều hướng, nên tái hiện được sống động hơn hẳn so với âm thanh mono. Tuy nhiên, nhiều bản nhạc hiện hành cũng được bổ sung thêm tín hiệu mono vào, như đưa âm thanh của người ca sĩ vào trong cả hai kênh, giúp giọng ca có được cảm giác đang đứng ở kênh giữa của loa trái và loa phải.

Tuy nhiên, âm thanh stereo vẫn có hạn chế là làm cho người nghe có cảm giác như mọi thứ đều nằm ở "phía trước". Chính vì vậy mà âm thanh surround được ra đời, hay được gọi là âm thanh lập thể hay âm thanh vòm. Mọi người có lẽ đều nhớ tới bộ phim Star Wars, mà sự thành công không thể không kể tới công của các hệ thống âm thanh surround tân tiến. Khởi đầu của âm thanh surround gồm 4 kênh: Front Left (trái trước), Center (trung tâm), Front Right,(phải trước) và Rear (phía sau), tương đương 4 loa. Sau đó, bộ giải mã sẽ tự tổng hợp các kênh tín hiệu lại, giúp tại hiện không gian âm thanh rộng rãi, đầy đủ hơn. Mới đây, công nghệ âm thanh surround phát triển đã tích hợp thêm cả tín hiệu về chiều cao không gian, giúp hoàn thiện hơn về cảm nhận của người nghe với các bản thu.

Ở bài viết sau, Stereo Channel sẽ tiếp tục nói về các hệ thống âm thanh stereo và surround, để bạn đọc hiểu rõ hơn về các thiết bị chứ không chỉ lý thuyết cơ bản.