Nghe nhạc kịch AIDA dưới sự lĩnh xướng của nhạc trưởng McIntosh

Điều mà AIDA hướng đến và tập trung làm tốt là truyền tải chính xác nhất tinh thần, cảm xúc và tư tưởng của tác phẩm cho người nghe chứ không đơn thuần là những hiệu ứng về âm thanh.

Từ vở opera kinh điển…

Với mục đích khánh thành kênh đào Suez - một trong những công trình nhân tạo vĩ đại nhất thế kỷ 19, đồng thời khánh thành nhà hát mới ở Cairo, phó vương Ai Cập Ismail đặt nhà soạn nhạc lừng lẫy người Ý Giuseppe Verdi viết một tác phẩm thanh xướng kịch. Để đáp ứng yêu cầu muốn có một tác phẩm truyền tải được tinh thần Ai Cập, Verdi đã tìm đến nhà nghiên cứu về Ai Cập Ghislazoni - một người hiểu biết sâu sắc về văn hóa lịch sử Ai Cập. Và Aida là “đứa con tinh thần” của Verdi và Ghislazoni.

Giuseppe Verdi

Vở opera Aida được viết bằng tiếng Italia và được công diễn lần đầu tiên tại Cairo vào ngày 24.12.1871. Nội dung chính của vở kịch xoay quanh mối thiên tình sử giữa vị tướng trẻ Ai Cập Radames và nàng Aida, thị tì của công chúa Ai Cập Amrenis. Tuy nhiên, sau lần công diễn này, Aida đã vượt ra ngoài tầm vóc của một tác phẩm “đặt hàng” mà đi vào lịch sử của nhạc kịch thế giới.

Kể từ khi ra đời, Aida được trình diễn hàng ngàn lần trên những sân khấu opera lớn toàn thế giới. Chỉ riêng tại Broadway, Aida đã có đến 1.852 xuất diễn trong vòng 4 năm (23.3.2000 – 5.9.2004)! Nói đến sự thành công của Aida, cũng phải kể tới việc toàn bộ phần nhạc của vở diễn tại Broadway đã được trao giải Grammy ở hạng mục Best Musical Show Album (Nhạc kịch hay nhất).

Vở AIDA trên sân khấu nhạc kịch

TÓM LƯỢC NỘI DUNG NHẠC KỊCH AIDA (*)

Cảnh 1: Đế chế Ai Cập hùng mạnh đánh bại Ethiopia, bắt công chúa Ethiopia là Aida làm thị tỳ cho công chúa Ai Cập Amrenis. Công chúa Amrenis có tình cảm đơn phương với viên tướng Ai Cập Radames, nhưng giữa tướng trẻ này và Aida đã nảy sinh tình yêu. Trong lúc quân Ethiopia phản công lại quân Ai Cập, Radames được cử làm tướng tiên phong, viên tướng trẻ hy vọng chiến thắng trở về sẽ được vua Ai Cập ban cho Aida mà không hay biết vua Ethiopia Amonaros chính là cha đẻ của Aida. Trong lúc đó, Aida rất khổ tâm giằng xé giữa tình yêu đất nước và mối tình với Radames.

Cảnh 2: Quân Ai Cập chiến thắng, nhưng công chúa Ai Cập Amneris lại nói dối Aida rằng tướng Radames đã tử trận. Vua Ai Cập ra tận cổng thành Theben đón tướng Radames cùng quân chiến thắng trở về. Nhà vua ra lệnh dẫn tù binh ra trước hàng quân. Trong số tù binh có vua Ethiopie Amonasro. Tù binh Amonasro và tướng Radames cùng xin lãnh tụ tinh thần Ramphis và nhà vua thả tù binh và được chấp thuận. Tưởng thưởng cho chiến thắng là việc vua Ai Cập gả con gái là công chúa Amneris cho tướng Radames. Radames sẽ là người được truyền ngôi nếu nhà vua băng hà.

Cảnh 3: Đêm khuya, bên bờ sông Nil, công chúa Amneris được lãnh tụ tinh thần Ramphis làm lễ chứng giám cho cuộc hôn nhân với vị tướng trẻ. Trong khi đó, cha Aida nhờ nàng gặng hỏi về con đường hành quân bí mật từ Ai Cập sang Ethiopie. Aida chờ Radames trước cổng đền, và dò hỏi chàng. Không thể từ chối, Radames đã tiết lộ. Bất ngờ, vua Ethiopie là Amonasro xuất hiện, định giết công chúa Ai Cập, nàng bèn hô lớn "Quân phản bội!". Radames kịp rút kiếm ngăn. Chuyện vỡ lở, Radames từ chối trốn chạy với Aida, nộp kiếm cho lãnh tụ tinh thần Ramphis chịu bắt làm tù nhân. Nhân lúc mọi người bối rối, cha con vua Ethiopie trốn thoát.

Cảnh 4: Tướng Radames bị dẫn ra trước tòa án còn công chúa Ai Cập Amneris thì giằng xé giữa tình yêu, giận dữ và đau đớn. Nàng nghĩ mình sẽ cứu Radames trước tòa, nhưng Radames không sao quên được mối tình với Aida. Radames ba lần im lặng thú tội. Tướng trẻ Radames bị kết án tử hình, bị chôn sống trong tầng hầm. Trước lúc viên gạch cuối cùng được xây, Radames thấy bóng hình Aida, còn nghe thấy tiếng thở dài của công chúa Ai Cập Amneris, nghe thấy lời cầu nguyện của các tu sĩ mong: "Radames yên nghỉ nơi suối vàng!"

… cho tới ý tưởng về một cặp loa “kinh điển”

Bản vẽ thiết kế của Sonus Faber AIDA

Sự ra đời của cặp loa đầu bảng Sonus Faber AIDA được đặt trong bối cảnh người Ý kỷ niệm 150 năm ngày thống nhất đất nước. Khác với những dòng loa trước đây, thường được đặt tên theo những cây đàn danh tiếng thì AIDA được đặt tên theo vở nhạc kịch trên. Riêng điều này cũng hàm ý về một triết lý - một tham vọng mới của Sonus Faber.

Quá trình chế tác một cặp loa Sonus Faber AIDA

Trên sân khấu, AIDA được các nhà phê bình đánh giá là một bước ngoặt của Verdi khi ông từ bỏ những thủ pháp nghệ thuật từng là thế mạnh để hướng đến những màu sắc mới, phong vị mới, một trong những nguyên liệu giữ cho nghệ thuật có tính trường tồn - không chấp nhận sự lặp lại. Còn trong phòng thí nghiệm, các kỹ sư của Sonus Faber cũng hướng tới một triết lý tương tự. Chỉ dựa trên những chất liệu tự nhiên - nhân tạo nhất định và các nguyên lý chế tác cơ bản, sứ mạng của họ là tạo ra một cặp loa kiểu mới, mang đến trải nghiệm nghe nhạc ở một đẳng cấp chưa từng có. Ít nhất là so với chính những gì Sonus Faber đã làm được trong hơn 3 thập kỷ qua.

Hình dáng của AIDA được lấy cảm hứng từ cây đàn cổ Lyra, song mang những nét biến tấu mới lạ mà ở đó, người ta vừa thấy thấp thoáng hình ảnh của một nền văn hóa cổ đại, đồng thời vẫn cảm nhận được sự hiện diện của một trong những nền sản xuất tiên tiến hàng đầu thế giới. Để đảm bảo tiếng trầm sâu, mạnh mẽ nhưng chắc chắn và được kiểm soát tối đa, Sonus Faber đã ứng dụng công nghệ STEALTH REFLEX. Theo đó, thùng loa chứa các driver woofer được kết cấu sao cho tạo nên một luồng hơi ép xuống các driver này. Nó giúp tiếng bass mạnh hơn, nhưng cũng sắc sảo và giàu chi tiết hơn. Cũng nhờ thiết kế này, AIDA không phải sử dụng những driver woofer đường kính quá lớn mà vẫn tạo ra được những tiếng bass sâu.

Để âm thanh có độ tĩnh, sạch sẽ cao, AIDA cần một thiết kế chống rung - chống cộng hưởng thùng đặc biệt. Nhà sản xuất đã sử dụng hệ thống các thanh kim loại không nhiễm từ, cố định với những vách của các khoang chứa driver midrange và woofer. Hai đầu của chúng được khóa lại bởi hai tấm kim loại. Người ta dùng một lực kế để tối ưu hóa độ căng của các thanh kim loại. Cơ cấu này tương tự với thiết kế của các tòa nhà cao tầng, hoặc khung xe đua công thức 1. Nó giúp vật thể luôn cân bằng trọng lực, giảm thiểu rung lắc.

Một thiết kế đáng ghi nhận nữa trên AIDA là phần triệt rung cho loa ở bộ chân đế. Trên thực tế, sàn nhà luôn chịu rung lắc từ hệ thống giao thông và những rung chấn của bề mặt trái đất, đặc biệt ở những quốc gia có địa tầng không ổn định. Các kỹ sư của Sonus Faber đã tạo ra cho AIDA một bộ chân đế gần như cách ly khỏi mặt sàn. Họ dùng những tấm kim loại gồm avional mạ nikel được dập theo hình cung (BOW SPRING). Bên cạnh đó, cũng dập những tấm khác có kích thước tương đương tiết diện loa để làm bệ đỡ có chân đính kèm. BOW SPRING được được lắp trên bệ thông qua 6 trụ giảm xóc. Toàn bộ cấu trúc này giúp loa woofer đường kính 320 mm đánh thẳng xuống sàn mà không ảnh hưởng tới sự ổn định của loa.

Với mục đích tạo nên sân khấu sâu, rộng cùng âm hình 3D vừa phức tạp, vừa chi tiết, AIDA được bố trí một hệ loa midrange và tweeter phía sau lưng. Để tạo được sự đồng pha với các driver ở mặt trước, một phần mềm được viết riêng cho bộ phân tần nhằm hướng tới thiết kế chính xác nhất, giúp toàn bộ các driver của loa ở cả 2 mặt cùng dệt nên một không gian âm nhạc “như thực”.

TÓM LƯỢC LỊCH SỬ SONUS FABER

Sonus Faber là thương hiệu chế tác thủ công loa nghe nhạc, tai nghe và các thiết bị high-end audio khác có trụ sở tại Arcugnano, Veneto, Italy. Công ty được thành lập vào năm 1983 bởi kỹ sư - nghệ nhân tài danh Franco Serblin. Sonus Faber hiện thuộc sở hữu của tập đoàn Fine Sounds Group. Tập đoàn này đồng thời sở hữu những thương hiệu hi-end audio hàng đầu thế giới khác như hãng ampli đèn Audio Research, hãng sản xuất thiết bị digital Wadia Digital… và gần đây là tên tuổi cựu trào McIntosh Laboratory. Hiện Fine Sounds Group trở thành một trong những tập đoàn âm thanh hi-end có quy mô lớn hàng đầu trên thế giới.

Kể từ khi thành lập gần 4 thập kỷ trước, đến nay Sonus Faber đã trở thành hãng chế tác loa số 1 nước Ý và nổi tiếng trên toàn thế giới. Nhắc đến Sonus Faber là nhắc đến những thiết kế mang vẻ đẹp kinh điển của người Ý qua những cặp loa được kết hợp giữa gỗ và da cùng những chiếc ê-căng dạng rèm đẹp như dây của cây đàn Hạc. Âm thanh của loa Sonus Faber rất đặc trưng với độ trong trẻo, tươi mới hòa cùng với độ ấm tự nhiên vừa đủ. Cả ba dải âm thấp-trung-cao của Sonus Faber có độ hài hòa cao. Đó là lý do khiến Sonus Faber có khả năng chơi nhạc cổ điển và các diễn tấu phức tạp rất tốt.

Những cặp loa của Sonus Faber luôn có sức cuốn hút đặc biệt. Ngay cả những đôi loa được chế tác từ hàng chục năm trước vẫn luôn được dân chơi sành điệu trên toàn thế giới săn đón. Trong danh sách đó phải kể tới các mẫu loa “to die for” (phải nghe trước khi chết) của giới audiophiles như: EXTREMA, GUARNERI HOMAGE, SIGNUM, STRADIVARI HOMAGE… và hiện tại là cặp loa đầu bảng AIDA.

Thưởng thức Sonus Faber AIDA với phối ghép McIntosh

Với một cặp loa lớn, đầu bảng như AIDA thì việc set-up bao gồm các công đoạn như lựa chọn thiết bị phối ghép, lựa chọn vị trí loa trong phòng nghe, nghe thử và cân chỉnh đòi hỏi một khoảng thời gian dài của những đôi tai giàu kinh nghiệm. Phải xử lý đúng từng công đoạn thì cặp loa mới có thể phát huy đúng sức mạnh thiết kế.

Sau khoảng 1 tuần set-up, chúng tôi tiến hành công việc ưa thích nhất - thư giãn, ngả người trên ghế và lắng nghe giọng hát của AIDA. Nếu coi AIDA là một dàn nhạc cùng các nghệ sỹ opera thì vị nhạc trưởng trong vở diễn này là cặp power monoblock 6 module đầu bảng McIntosh MC2KW (công suất 2.000 watt/kênh) cùng pre-amplifier bóng đèn 2 module C1100. Và nếu như toàn bộ nguồn âm phụ thuộc vào đẳng cấp của nguồn phát thì cũng có thể coi nguồn phát toàn năng Boulder 1021 (35.000 USD) giữ vai trò như một nhà soạn nhạc. McIntosh cũng như Sonus Faber AIDA sẽ tái hiện những gì mà Boulder 1021 đưa vào hệ thống.

Mặc dù đã quen với âm thanh của các dàn loa Sonus Faber từ nhỏ tới lớn, song khi AIDA cất giọng thì những cảm xúc mới lạ lại ùa tới. Âm nhạc có sự thanh thoát, tơi dịu và bay bổng đặc biệt ở dải trung và trung cao, nhưng chiều sâu, độ rộng và hình dung về không gian 3 chiều của âm nhạc là cả một trải nghiệm mới mẻ. Với kỹ thuật bố trí loa lưỡng cực (bipolar), sân khấu âm nhạc được nới sâu tạo nên các lớp âm tách biệt. Với album nhạc Latin Jazz Ziomana La Voz (SACD), tôi có thể cảm nhận được giọng hát của nữ ca sỹ hơi tiến, rộng rãi nhưng chặt chẽ và vững vàng trong không gian nghe. Bộ gõ lùi về phía sau nhưng được mở về hai cánh với tiếng symbal sắc sảo, tơi và nhuyễn.

Khác với cách hòa âm của nhạc pop hiện đại khi tiếng electric bass tạo thành một nền âm dàn trải thì cây contrabass trong một ban nhạc jazz lại có âm sắc và cao độ rõ ràng, bong bật. Tiếng contrabass rất có lực, những nốt trầm xuống sâu nhưng có độ chi tiết cao. Tôi có thể nghe được cả tiếng bật dây giữa các ngón tay và dây đàn, tiếng dây rung đập và tạo nên tiếng rè nhẹ nhẹ lên thân đàn cũng nhưng âm cộng hưởng trầm ấm trong thùng đàn. Chỉ có những thùng loa lớn với kỹ thuật xử lý tiếng trầm xuất sắc mới có thể tái tạo âm thanh của cây contrabass chơi theo kỹ thuật classic jazz chân thực đến vậy. Xuyên suốt album này, giai điệu jazz hòa quện cùng âm hưởng Latin thật tài tình và được AIDA tái hiện như thể dựng lại từng nghệ sỹ trong không gian trình diễn “ảo”. Không khí âm nhạc vừa ấm áp, vừa phấn khích xen chút cuồng nhiệt.

Trong các loại nhạc cụ thì piano là một trong những nhạc cụ khó tái tạo nhất đối với các hệ thống loa. Không một nhạc cụ nào có âm vực rộng như piano, từ những nốt trầm sâu thẳm nhờ hệ thống cộng hưởng từ thùng đàn, cho tới những nốt cao tí tách lao xao với những hài âm mảnh mai và thanh thoát. Chỉ một cây piano cũng có thể mô phỏng âm thanh của cả một dàn nhạc. Do đó, chúng tôi đã sử dụng album Federic Chopin - The Complete Nocturnes của nghệ sỹ Gergely Boganyi (SACD) để tiếp tục trải nghiệm âm thanh của AIDA. Tiếng piano phát ra từ hệ thống AIDA khá đặc biệt. Nó khiến người nghe có cảm giác như ngồi trước các phím đàn và đang xuất thần chơi nhạc như một nhạc công. Cả một không gian âm nhạc được giăng ra trước mắt, với 88 phím đàn đen trắng đầy mê hoặc. Từng nốt nhạc thả vào không gian với độ nảy và độ ngân vang đầy sức sống. Bè trầm của tay trái có được độ cộng hưởng ấm áp từ thùng đàn. Trong khi đó, các nốt cao của tay phải vừa có lực, lại có tiếng ngân vang ròn rã. Có cảm giác như AIDA đã “biến hình” thành một cây grand piano trong phòng nghe của chúng tôi.

Chuyển sang dòng nhạc giao hưởng với các khúc nhạc hoành tráng của Liszt, Mussorgsky, Liadov hay Saint Saens… trong album nhạc của Reference Record (HDCD), AIDA hoàn toàn làm chủ cuộc chơi với dòng thác âm thanh tuôn trào mọi ngóc ngách trong phòng nghe nhưng vẫn có trật tự và đầy khoa học. Dàn nhạc lớn của Minnesota chơi rất chặt chẽ nhưng cũng thật thăng hoa. Những tác phẩm kinh điển như Baba Yaga, Night On Bald Mountain hay Danse Macabre được chơi với tốc độ và cường độ lớn, dữ dội và bão tố hơn bất kỳ một thể loại nhạc rock nào. Để kiềm tỏa và điều phối năng lượng khủng khiếp của cả trăm nhạc cụ tỏa ra cùng lúc là điều vô cùng khó. Phần lớn, các cặp loa nhỏ chỉ có thể mô phỏng thành công, hoặc na ná tinh thần âm nhạc. Chỉ những dòng loa lớn đầu bảng với thiết kế đặc biệt của các thương hiệu hàng đầu mới thực sự dựng lên được sân khấu và không gian âm nhạc “như thực”, đủ cuốn hút người nghe trong từng khoảnh khắc. Và AIDA là một trong những cặp loa như vậy.

Với AIDA, tôi có thể nghe được nhiều chi tiết nhỏ trong một bản giao hưởng lớn. Cặp loa tái hiện chính xác và chân thực cả về không gian, tốc độ lẫn sắc độ của các tác phẩm âm nhạc cổ điển nói riêng và các thể loại nhạc nói chung. Ngay cả khi năng lượng được giải phóng với tốc độ và cường độ cao thì âm thanh vẫn thật êm. Nó chỉ khác nhau ở sắc thái. Người nghe sẽ cảm nhận được, với khúc nhạc đó, tinh thần chủ đạo là lãng mạng hay hoan ca, là bi tráng hay hùng tráng. Dường như đã làm chủ được các yếu tố về mặt kỹ thuật, điều mà AIDA hướng đến và tập trung làm cho tốt là truyền tải chính xác nhất tinh thần, cảm xúc và tư tưởng của tác phẩm cho người nghe chứ không đơn thuần là những hiệu ứng về âm thanh.

Kết luận

Mặc dù loa AIDA vẫn sở hữu chất giọng đặc trưng của Sonus Faber, song với công nghệ chế tác đặc biệt mà loa đã vượt lên một số những sản phẩm đầu bảng của hãng trước đây ở một vài góc độ như âm trường, âm hình, độ tĩnh và độ tương phản động. Nhờ vào âm trường rộng rãi, khoáng đạt cộng với âm hình chính xác mà người nghe có cảm giác về không gian nhạc sống khá chân thực. Bên cạnh đó, độ tĩnh của nền âm được tăng lên nhiều do cấu trúc thùng và khả năng chống rung cao khiến âm thanh chi tiết, rõ ràng hơn, đồng thời âm sắc tự nhiên hơn. Với một cặp loa có độ tương phản động cùng biên độ tần số lớn như AIDA, nó có thể tái hiện nhiều loại nhạc cụ, nhiều hiệu ứng âm thanh của các dòng nhạc khác nhau, từ nhạc cổ điển cho tới jazz, pop, world music, rock…

Khi đã sở hữu được AIDA thì cũng chưa phải là tất cả. Bởi bạn cũng cần phải có một không gian nghe nhạc đủ lớn, khoáng đạt với diện tích tối thiểu 50m² trở lên. Ngoài ra, phải có một hệ thống thiết bị khuếch đại và nguồn phát cùng đẳng cấp cũng như kinh nghiệm chọn vị trí loa tối ưu trong phòng nghe. Chừng ấy yếu tố vẫn chưa đủ. Một nguồn điện được xử lý tốt cùng với các phụ kiện chống rung, chống nhiễu cao cấp sẽ giúp cho cặp loa và hệ thống phát huy tối đa năng lực trình diễn.

Nhà phân phối: ĐÔNG THÀNH - HÒA PHÚC

Hoài Bắc